Barnsteen
"Warmte en doorstroming"
Mineralogie
Barnsteen (ook amber genoemd) is gefossiliseerde hars van oeroude dennenbomen. De naam komt van het woord ‘barnen’ dat branden betekent. Deze hars is namelijk redelijk brandbaar. Bij het verbranden komt een wierookachtige lucht vrij die sterk ontsmettend werkt. Barnsteen bestaat uit koolwaterstoffen. Dit is organisch materiaal dat voornamelijk uit koolhydraten bestaat. Tijdens het fossilisatieproces van de hars zijn de koolhydraten alle zuurstofatomen kwijt geraakt. De meeste barnsteen is goudgeel tot goudachtig oranje, maar ook andere kleuren worden ge-vonden zoals rood, groen en bruin, zwart en zelden blauw. Het is meestal iets doorzichtig tot volledig transparant. Op ruwe oppervlakken is het ondoorzichtig.
Vindplaats
Oostzeekust, Polen, Litauen en Letland.
Barnsteen wordt voornamelijk gevonden in het Oostzeegebied. Door zeestromingen en storm worden brokken barnsteen soms ook langs de kust van Nederland en Engeland aangetroffen. Het schiereiland Samland in het Russische gebied Kaliningrad (vroegere Oost-Pruisen) levert rond de 90% van de wereldproductie. Barnsteen is de gefossileerde hars van naaldbomen miljoenen jaren geleden. Er hebben in het Russische gebied enorme oerbossen gestaan. Kleinere hoeveelheden barnsteen worden o.a.gevonden in de Dominicaanse Republiek, Mexico, Frankrijk, Spanje, Italië, Roemenië, Thailand, Vietnam, Canada en de V.S. Hier is de hars afkomstig van andere boomsoorten. De oudste fossiele barnsteen is meer dan 280 miljoen jaar oud en stamt uit het Carboon. De barnsteen van het Oostzeegebied stamt uit het Tertiair en is 30- 50 miljoen jaar oud. De ouderdom is vast te stellen d.m.v. paleontologisch onderzoek van de insluitsels in de hars. Dit kan met een nauwkeurigheid van ca.50.000 jaar.
Insecten in de hars
In de barnsteen treft men namelijk vaak plantaardig materiaal aan zoals zaden, mossen, dennennaalden en blaadjes, maar ook allerlei insecten zoals muggen, vliegen, spinnen, bladluizen, wespen en kevers. Er worden zelfs kikkers, vogels en hagedissen in aangetroffen. Al dit materiaal is door de ouderdom zwart van kleur.
De bast van de boom is beschadigd bijvoorbeeld bij storm
De boom beschermt zijn wond tegen insecten en schimmels door de harsvloei
Een insect blijft aan het harsoppervlak kleven
Verdere harsvloei sluit het insect in de hars uit de beschadigde bomen viel op de grond.
Ook hele bomen en bossen zijn soms bedekt geraakt. Barnsteen is in 3 soorten op te splitsen al naar gelang de kleur en de herkomst. Aardamber Deze is meestal helder, doorschijnend en honinggeel. De mooiste kwaliteit wordt gedolven uit blauwe klei (1 tot 9 meter dikke laag) die tussen de lagen tertiaire zandsteen zit. Aan de Baltische kust wordt deze laag in afgravingen gevonden. Deze barnsteensoort wordt gebruikt om juwelen van te maken.
Varianten
Zeeamber
Zeeamber is meestal niet doorschijnend en heeft een zachtgele kleur, soms met donkere strepen. Deze barnsteen wordt met speciale baggerschepen uit zee gehaald. Hij heeft veel uit het zeewater opgenomen en bevat daardoor jodium, zouten en vele mineralen. Zeeamber wordt vooral gebruikt voor siervoorwerpen.
Donkerbruine amber
Deze barnsteen wordt ook petroleumamber genoemd, omdat hij vooral wordt gevonden op plaatsen waar naar petroleum wordt geboord. Hij is zeldzaam en zeer geliefd.
Echte Barnsteen of namaak
Barnsteen wordt veel nagemaakt van plastic, glas en synthetisch materiaal. Deze namaak is echter goed te herkennen. Het is vrij egaal van structuur, er is vaak een giet- of perslijn te zien en het zwaardere gewicht valt op. Echte barnsteen heeft bijna geen gewicht en drijft in zout water. Soms worden “verse”insecten in de barnsteen of kunsthars gestopt. Een fossiel insect is zwart en heeft beslist geen kleur meer!
Barnsteen wordt bovendien nagemaakt door kleine reststukjes onder hoge druk samen te smelten en tot platen te persen. Dit wordt op de markt gebracht onder de naam ambroiët. Alleen onder de microscoop is te zien dat de luchtbellen door het persen ovaal van vorm zijn geworden.
Kopal
Onder de naam “kopal” wordt natuurlijke, maar jongere niet gefossiliseerde hars verkocht.
Geschiedenis
Barnsteen was al in de oudheid en prehistorie een begeerde ‘steen’. Het is zacht en gemakkelijk te bewerken. Al in de 20ste eeuw v. Chr., in de bronstijd, was de amber zeer populair om sieraden en gebruiksvoorwerpen van te maken. Men vond sieraden in grotten en holen in Midden- en Noord Europa. In Nederland is in enkele hunebedden barnsteen aangetroffen.
De handel in Barnsteen
In de bronstijd en stenen tijdperk werd het als betaalmiddel gebruikt. De Romeinen maakten veel gebruik van amber. Keizer Nero zond speciale expedities naar de Oostzee om amber te halen. Er waren verschillende zogenaamde "amberroutes" (handelsroutes) van de Oostzee naar de landen rond de Middellandse zee waar veel afnemers waren. O.a. de Alpen-route is goed gedocumenteerd. In die tijd droegen o.a. vrouwen uit Lombardije halskettingen van amber, die als versiering dienden maar vooral als middel tegen krop, waaraan zij leden door het drinken van te hard water.
Energetische Werking
Voor meer informatie over de energetische werking, ga naar Barnsteen - werking.